DAWNE URZĘDY, SKLEPY, FIRMY I LOKALE GASTRONOMICZNE

Sklepy, Firmy, Urzędy

URZĘDY, SKLEPY, FIRMY, LOKALE GASTRONOMICZNE DAWNIEJ

 W 1928 r. Nowa Wieś Królewska doczekała się własnej apteki. Właściciel Julius Kaizik nazwał ją „St. Elisabeth Apotheke”. Budynek razem z apteką powstał w 1928 r. przy ówczesnej Wilhelmstr. 83 (Jagiellonów), naprzeciwko urzędu gminy (dzisiaj przychodnia NFZ). Dom jednak przetrwał tylko 17 lat – Został spalony przez Rosjan w 1945 r. W tym miejscu powstał po wojnie sklep spożywczy “Społem”, który nazywano “U Pokuty” (nazwisko kierownika, który po latach wyjechał do Niemiec). Sklep przebudowany po pożarze w 2004 r. funkcjonuje do dziś. Po wojnie aptekę uruchomiono w budynku dawnego restauratora Sdzuya, na tej samej ulicy pod numerem 41 gdzie istnieje do dziś. Od kilkunastu lat właścicielem apteki jest mgr Jarosław Horzela. Niestety pożar poddasza tego budynku w lutym 2022 roku sprawił, że nie ma do tej pory apteki w tym miejscu. Budynek po pożarze jest remontowany.    

Dawny Urząd Gminy Nowej Wsi Królewskiej mieścił się w budynku przy Groschowitzerstr. 37 (dziś Aleja Przyjaźni). Gmina wynajmowała tu cztery pomieszczenia od kupca Petera Haidy (obok miał swój sklep) aż do końca I wojny światowej. Następnie urząd przeniesiono do przebudowanego gmachu należącego niegdyś do majątku ziemskiego przy obecnej ul. Jagiellonów. Po przyłączeniu w 1955 roku Nowej Wsi do miasta, budynek ten zaadoptowano na ośrodek zdrowia, który funkcjonuje do dziś jako przychodnia rejonowa.

   Dzielnica nasza ma swój urząd pocztowy, który funkcjonował już przed wojną w prywatnym budynku należącym do Wojciecha Piechotty przy Wilhelmstr. 92 (Jagiellonów). Po wojnie otwarcie poczty nastąpiło 25.06.1945 r. w tym samym budynku tylko ulica miała zmienioną nazwę na Józefa Stalina. W następnych latach pocztę przeniesiono nie opodal, do budynku przy ul. Solskiego 1, gdzie funkcjonuje do dziś.      

        Mieliśmy też w Nowej Wsi Królewskiej swój posterunek policji (wcześniej – Milicji Obywatelskiej). Pierwotnie usytuowany był w budynku Gminy (obecnie przychodnia), następnie w 1935 r. przeniesiony został do prywatnego budynku przy Josefstr. 20 (ul. Solskiego). Dom wybudował zięć właściciela parceli Bonczka – Frehlich i wydzierżawił jego parter policji, a sam mieszkał w starym budynku przy Wilhelmstr. (Jagiellonów). Przed wojną, (do lat 30.tych) Lapczyk był samodzielnym policjantem we wsi. Mieszkał na Auenstr. (ul. Pandzy) i jeździł na rowerze. Potem było już od sześciu do ośmiu policjantów. Po wojnie posterunek milicji do 1957 r. był w tym samym miejscu (ul. Solskiego 20). Po śmierci nauczyciela Grumanna i wyemigrowaniu jego rodziny na Zachód, posterunek przeniesiono z ul. Solskiego do przejętego od rodziny Grumann budynku na ul. V Festiwalu 53 (dzisiaj Jagiellonów). W następnych latach funkcjonowała tu Izba Dziecka. Dzisiaj nie mamy samodzielnego posterunku policji, który by podejmował działania prewencyjne dbając o bezpieczeństwo mieszkańców Nowej Wsi Królewskiej.

SKLEPY SPOŻYWCZE I KOLONIALNE.

1. Augustin Josef (Kaufmann) – Johannesstr. 7 (Puszkina). Również tytoniowy i piekarnia. Obecnie dom mieszkalny. Nie ma śladu po piekarni.
2. Baron Maria – Bergstr. 38 (Kazimierza Wielkiego). Nie istnieje (obecnie mieszkanie).
3. Becker Oskar – Bahnstr. 10 (Mieszka I). W tym samym miejscu Zura miał lodziarnię. Wejście zamurowane i zrobione mieszkanie (lewa strona budynku).
4. Blaik Franz – Weidenstr. 5 (Wschodnia). Domek przy ulicy. Nie ma śladu po sklepie. Obecnie mieszkają potomkowie – rodzina Nalepa.
5. Duda – Karlstr. 2 (Eichendorffa). Współcześnie przez wiele lat sklep warzywny. Obecnie sklep z art. motoryzacyjnymi. Na tej samej ulicy Duda wybudował dom. Już nie istnieje (w tym miejscu powstał nowy salon meblowy „Kręgiel”, który też nie istnieje).
6. Dziuk Paul – Gr. Strelitzerstr. 40 (Braci Kowalczyk). Ponadto tekstylia, materiały budowlane i piekarnia – cukiernia. Paul Dziuk po wojnie miał pożar w sklepie. Odbudował spalony dom. Zmarł w NRD. W tym miejscu był sklep spożywczy przez wiele lat. Tam gdzie był przez wiele lat po wojnie kiosk RUCH – Hans Grütz w latach 30 miał piekarnię i cukiernię. Dziś nie ma już ani sklepu ani kiosku. Jest serwis AGD.
7. Frommberger – Schubertstr. (Paderewskiego)
8. Glagon (August,Konrad) – Schulstr. 6 (Szczeszyńskiego). Zielony, metalowy płot podpowiada gdzie było wejście do sklepu (obecnie zamurowane, zaadoptowane na mieszkanie).
9. Gawlitza – Groschowitzerstr. 28 (Al. Przyjaźni). Obok dawnego przedszkola. Po wojnie szwalnia, później siedziba KOSM (Komitet Osiedlowy Samorządu Mieszkańców). Następnie przez kilka lat funkcjonował sklep spożywczy. Obecnie zamienione na mieszkanie.
10. Gnilka Karl – Groschowitzerstr. 26 (Al. Przyjaźni). Ponadto galanteria, sprzęt domowy i kuchenny. W starym, parterowym budynku mieszkalnym, który należał do posesji przedszkola (z lewej strony, przy placu zabaw dla dzieci). Zburzony w latach 70 – powiększył teren placu zabaw. Na tym miejscu powstał po 2010 r. budynek wielorodzinny, wybudowany przez miasto.
11. Gruschka – Gr. Strelitzerstr. (dziś Braci Kowalczyk).
12. Haida Peter – 1 sklep: Groschowitzerstr. 37 (Al. Przyjaźni). Z lewej strony budynku z elewacją z czerwonej cegły, blisko starej kuźni. (z prawej strony budynku był rzeźnik). Obecnie wejścia są zamurowane, przerobione na mieszkania. Lewa strona budynku–nad dawnym sklepem, nadbudowana. W tym budynku mieściły się pierwsze biura Urzędu Gminy (do końca I wojny światowej). Dziś budynek ocieplony i stracił dawny urok architektoniczny. 2 sklep: Wilhelmstr. 6 (Jagiellonów). Po wojnie przez lata sklep monopolowy. Obecnie wejście i schody zamurowane i zamienione na mieszkanie.
13. Hennek Paul – Groschowitzerstr. (Al. Przyjaźni). Dom powstał ok. 1890 r. Do wojny rodzina Hennek. Po wojnie mieszkały dwie córki: Rozalia i Franciszka. Franciszka Pieczka mieszkała do śmierci. F. Pieczka miała syna Henryka, który jeździł łodzią po Odrze. W domu tym był magiel (usługi). W 1993 r. po remoncie nowi właściciele – Janina i Schiva Mbayo otwarli ponownie sklep spożywczy. Dziś nie ma śladu po sklepie.
14. Iwanek Josef – Friedhofstr. 42 (Zielona). Miał sklep i handel opałem. Żona Iwanka była siostrą Lorenza Mrochenia (ojca Alojzego).
15. Jaskolla Maria – Friedhofstr. 15 (Zielona). Pierwszy dom za cmentarzem (obecnie mieszka rodzina  Niestrój). Wejście do sklepu zamurowano w 1958 r. Mąż – Jaskolla Albert (ur. 23.04.1893 r.) zmarł 01.05.1956 r. Miał wypadek na rowerze (uderzył w przyczepę traktora). Ojciec Alberta – Andrzej Jaskolla zginął w 1945 r. uderzony kolbą przez żołnierza rosyjskiego. Mieszkał w Komprachcicach.
16. Jorek Rudolf – Wilhelmstr. 45 (Jagiellonów). W 1931 r. przejął sklep po Szczeszyńskim. Po 1945 r. przez wiele lat sklep spożywczy, później różne firmy, dziś stoi opuszczony.
17. Köhl Josef – Wilhelmstr. 40 (Jagiellonów). Współcześnie w tym małym budyneczku, przez wiele lat funkcjonował zakład fryzjerski. Później został wyburzony wraz z sąsiadującym budynkiem mieszkalnym i powstał warsztat mechaniczny ze stację diagnostyki samochodowej ”Jano”.Ignac Köhl (brat) miał kiosk warzywno – owocowy (do wojny) na ul. Jagiellonów (za budynkiem dawnej poczty). Po wojnie ktoś z „Wagonówki” miał kiosk spożywczy.
18. Kupka – Oppelnerstr. 10 (Walecki). Kupka był dzierżawcą.
19. Ledwig Franz, później (po 1931 r.) Strzyga Valentin – Sandstr. 2 (Ostroroga). Również tytoniowy, wina, tekstylia, art. piśmiennicze, art. szewskie. Po wojnie sklep spożywczy, później tekstylny. Później  komis (ciuchy) Pani Bartyli i kiosk RUCH. Obecnie sklep mięsny „Matejka”. Przed 1930 r. filia piekarni Paula Dziuka.
20. Marscholek – Friedhofstr. 40 (Zielona). Handlował  również opałem.
21. Nitzpan Pauline – Gr. Strelitzerstr. 6 (dziś ul. Braci Kowalczyk). Nie istnieje. To był niewielki budyneczek na posesji (jest uwieczniony na pocztówce przedwojennej).
22. Otremba Katharina – Oswaldstr. 16A (Londzina). Obecnie  mieści się w nim biuro.
23. Schichta Paul – Wilhelmstr. 50 (Jagiellonów). Schichta był pierwszym naczelnikiem Ochotniczej Straży Pożarnej w NWK (założonej w 1899 r.).
24. Strzys Franz ur. 30.08.1862 r. – Oppelnerstr. 12 (Walecki). Parterowy budynek. Tam też była piekarnia Dudy, później Knosali. Teraz mieszka rodzina Sceplik.
25. Warsitz Franz później (od 1933 r.) Chrzonszcz Adolf i Anastazja – Wilhelmstr. 75 (Jagiellonów). W 1933 r. Chrzonszcz kupił dom Warsitza (dom wybudował Johann Warsitz w 1909 r.). Sklep spożywczy prowadzili dalej, do 1953 r. Po śmierci Adolfa (ur. 29.10.1894 r. zm. 06.11.1953 r.), żona Anastazja (ur. 29.03.1893 r. zm. 06.07.1983 r.) prowadziła GS-owską mleczarnię (odstawę mleka). Witrynę i drzwi sklepowe zamurowano po latach, przy remoncie elewacji. Do śmierci w 2008 r. mieszkała tam córka, Hildegarda Chrzonszcz. Obecnie dom kupiła i wyremontowała rodzina z NWK.
26. Warsitz Rudolf – Auenstr. 16A (Pandzy/róg Reja). Również piekarnia parowa. Warsitz odkupił ten dom od gminy. Po wojnie jeszcze funkcjonowała piekarnia. W latach po 2000 r. funkcjonował przez kilka lat sklep spożywczy. Obecnie nie ma śladu po witrynie, zaadoptowano na mieszkanie.
27. Woschek Maria – Schulstr. 11 (Szczeszyńskiego). Przez wiele lat sklep papierniczy, później fryzjer. Obecnie przebudowany (tylko mieszkalny).
28. Wosnitza – Josefstr. 8 (Solskiego/róg Londzina). Po wojnie sklep pasmanteryjny. Do niedawna mieścił się tam szewc. Budynek ten należał do dawnego majątku. Była w nim owczarnia. Dziś mieści Salon kosmetyczny.
29. Wreschniok M. – Gr. Strelitzerstr. 9 / Josefstr. (dziś Braci Kowalczyk / róg Londzina). Ponadto tekstylny, tytoniowy, handel opałem. Po wojnie sklep ogólnospożywczy, potem długo nic, w latach 90.tych znów spożywczy, później sklep z częściami samochodowymi Opla. Dziś pusty i budynek zaniedbany.
30. Zolga, później Gira – Wiesenstr. 1 (Bolka II/róg Kazimierza Wielkiego). Dom z 1911 r. Po wojnie sklep spożywczy prowadził (kilka lat) Hejnicki (zmienił nazwisko na Farbowski), mieszkał na Kazimierza Wielkiego 13, później na ul. Pawłowa (obecnie Mieszka I). Następnie sklep spożywczy „GS NWK” (do 1954 r.), następnie skup butelek prowadził Andrzejewski (senior), mieszkał obok na Kazimierza Wielkiego. Dziś budynek opuszczony przez wiele lat.
31.  Bienias Jakub – Wilhelmstr. 69 (Jagiellonów). Po wojnie wejście do sklepu zamurowano i zaadoptowano na mieszkanie. Obecnie dom opuszczony, pustostan.

DROGERIE, ITP.

1. Dom Świerca mieszkała córka – Gr. Strelitzerstr. 43 (dziś Braci Kowalczyk – naprzeciw ul. Minusa). Były dwa sklepy: drogeria z lewej, kolonialny z prawej. Po wojnie Reinhold Galgon otwarł zakład fotograficzny „Foto Mimoza” – sklep z prawej strony domu (funkcjonował do lat 60.tych) mieszkał do śmierci (lata 90.te) na ul. Mieszka I (dawniej Pawłowa). Artysta, malarz. Jego pieczątka: „Rzemiosło Artystyczne. Malowanie Obrazów. Reinhold Galgon, ul. Pawłowa 5”. Dziś dom mieszkalny, śladów po sklepie brak.
2. Liebich Emil – Wilhelmstr. 45 (Jagiellonów). Drogeria i Zakład fotograficzny. Wcześniej pralnia parowa i chemiczna oraz farbiarnia. Liebich sprzedawał również bilety na seanse filmowe w gospodzie Sdzuya. Przez wiele lat kiosk RUCH, później zegarmistrz. Obecnie, przez wiele lat opuszczony lokal.
3. Schneider Franz – Wilhelmstr. 40 (Jagiellonów). Marien-Drogrie und Farbenhandlung. Obok niedawnego fryzjera. Budynek już nie istnieje. W tym miejscu powstał warsztat mechaniczny i z diagnostyką samochodową „Jano”.
4. Szczeszyński Johannes – Wilhelmstr. 45 (Jagiellonów). Warenhaus (Dom towarowy) szkło, porcelana, papierniczy, sprzęt kuchenny, dewocjonalia. Właściciel urodzony w 1874 r. w Kórniku. Sklep założył w 1898 r. (w innym budynku  naprzeciwko Wilhelmstr. 45). Miał czwórkę dzieci. Żona w czasie przedstawień i akademii grywała na fortepianie, a Szczeszyński występował jako skrzypek i dyrygent chóru. Później awansował na dyrygenta Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”. Był współzałożycielem chóru męskiego „Echo”. Wstąpił do Związku Polaków w Niemczech. W 1930 r. sprzedał sklep i przyjął posadę w Banku Ludowym w Opolu, gdzie był kasjerem do 1939 r. wraz z innymi pracownikami tego banku został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. Zmarł rok później w tym obozie w wieku 66 lat. Jego imieniem została nazwana ulica przy kościele parafialnym. Po 1945 r. funkcjonował przez wiele lat również sklep spożywczy i sklep dla zaopatrzenia rolników. Później siedziba koła Mniejszości Niemieckiej. Od lat stoi pusty.

SKLEPY RZEŹNICZE

1. Datko – Gr. Strelitzerstr. 50 (dziś  Braci Kowalczyk). Od wielu lat mieścił się sklep motoryzacyjny „Auto Przybory”. Właścicielem była Krystyna Sawicka. Obecnie mieści się w tym miejscu agencja ubezpieczeniowa.
2. Kaschura Peter, wcześniej Cygan – Bergstr. 8 (Kazimierza Wielkiego). W tym miejscu przez wiele lat był zakład tapicerski. W 1929 r. dom spalił się, później odbudowany i podwyższony o piętro (jest historia tego pożaru w zapiskach A. Mrochenia). Dziś pusty lokal.
3. Niemczyk Johann – Auenstr. 7 (Pandzy). Były dwa wejścia – z lewej do domu, z prawej do sklepu.
4. Nitsche Johann, później Wiechulla Paul, następnie Rygol Wilhelm – Wilhelmstr. 37/39 (Jagiellonów). Jeszcze po wojnie funkcjonował sklep mięsny Rygola i Rzeszowskiego. Następnie przez wiele lat pralnia i magiel – Rzeszowski. Dziś nie ma śladu po sklepie (zaadaptowany na mieszkanie). Trudel Nitsche, rodowe Stanik – żona rzeźnika ur. 12.04.1896 r. zm. 30.06.1922 r. Jej nagrobek znajduje się na cmentarzu w NWK.  
5. Panitz Johann – Sandstr. 6 (Ostroroga). Po wojnie przez wiele lat również mięsny, później spożywczy. Od 2004 r. kiosk RUCH.Następnie zakład krawiecki. Obecnie nie ma śladu po sklepie (miejsce zaadoptowano na mieszkanie).
6. Pudelko Theodor – Gr. Strelitzerstr. 38 (dziś Braci Kowalczyk). Do lat 90.tych ta sama branża. Obecnie nie ma śladu. w 2003 r. zamurowano wejście i z boku otwarto sklep ogólnospożywczy „Zeus” Czesława Trzeciaka. Po wybudowania „Biedronki” naprzeciwko, sklep zamknięto.
7. Schinke – 1 sklep: Groschowitzerstr. (Aleja Przyjaźni), 2 sklep: Oppelnerstr. 7 (Walecki). Ostatni dom przed torami (prawa strona).Jego syn zginął raniony granatem w 1945 r.
8. Stolarczyk Berthold – Oppelnerstr. 4 (Walecki). Elewacja z brązowych kafelek (Dziś ocieplona). Przez wiele lat sklep spożywczy, dziś biuro Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami.
9. Urban Karl, wcześniej Warzecha – rzeźnik – Oswaldstr. 2 (Londzina). Po wojnie zakład malarski Baumana. W 1945 r. Urban sprzedał działkę Baumanowi i wyjechał do Niemiec. Na tym miejscu Bauman wybudował nowy dom.
10. Woschek – Friedhofstr. 23 (Zielona). Od frontu, sklep z oknem wystawowym, z tyłu rzeźnia.

„Każdy rzeźnik (masarz) miał konia i bryczkę. Oni sobie z tym ich pojazdem do opolskiej rzeźni (teraźniejszy plac handlowy) jechali, ażeby sobie mięso wykupić. Przy ul. Kilińskiego za Michalikiem miał każdy rzeźnik swoją łąkę, ażeby dla swojego konia trochę siana nazbierać. Przed wojną ta ulica nazywała się Fleischerwiesen” (Z zapisków A. Mrochenia).

LODZIARNIE

1. Białous – Bergstr. 28 (Kazimierza Wielkiego). Starsze małżeństwo z kresów. Jeszcze w latach 60.tych kupowało się lody w długich kolejkach. 
2. Iwanetzki – Oppelnerstr. 5 (Walecki, przy kapliczce). Funkcjonowali do lat 50.tych. Wyjechali do Niemiec w 1962 lub 63 r. Zmienili nazwisko na Ingold.
3. Rohn Hans – Bergstr. 6 (Kazimierza Wielkiego). Lodziarnia najpierw w oficynie, później od ulicy (po Biniarze).
4. Zura – Bahnstr. 10 (Mieszka I). Obecnie mieszkanie (wejście zamurowane).

PIEKARNIE

1. Augustin Josef – Johannesstr. 7 (Puszkina). Patrz wcześniej przy spożywczych.
2. Duda – Wilhelmstr. 42 (Jagiellonów). Do niedawna– Piotrkowski a od 2023 roku, właściciel Piekarni z Tarnowa Opolskiego otwarł w tym miejscu filię cukierni i piekarni.
3. Duda, później Knosala – Oppelnerstr. 12 (Walecki). Dziś nie ma śladu.
4. Grütz Hans – Gr. Strelitzerstr. 40 (Dziś Braci Kowalczyk). Piekarnia – cukiernia, Bäckerei -Konditorei. W tym miejscu przez wiele lat po wojnie był kiosk RUCH. Dziś serwis AGD.
5. Hampel Carl – Groschowitzerstr. 33 (Al. Przyjaźni). Filie: Wilhelmstr. 4 „Brot u.Weis-Beckerei”. Obecnie nie ma śładu (zaadoptowano na mieszkanie) i Wilhelmstr. 69 (Jagiellonów). Nie ma śladu. Obecnie zaniedbany pustostan.
6. Heinelt Walter – Schulstr. 9 (Szczeszyńskiego). Obecnie dom wyremontowany, nie ma śladu.
7. Jaschik Johann ur. 22.05.1861 r. zm. 12.03.1921 r. – Johannesstr. 61 (Puszkina/róg Kazimierza Wielkiego). Funkcjonowała jeszcze do lat 60.tych, później miała być niklownia, ale właściciel nie otrzymał zgody. Grób piekarza na cmentarzu w NWK.Przez ponad 30 lat – bar „Relax”. Obecnie lokal należący do miasta stoi pusty.
8. Kaluza P. później Hoffmann – Gr. Strelitzerstr. 36 (Dziś Braci Kowalczyk / róg Bolka I). Piekarnia parowa, cukiernia, sklep kolonialny. Hoffmann wynajmował ją od piekarza Mainki z Grudzic. Kaluza miał również filię na ul. Kazimierza Wielkiego 6 (z lewej strony). Rosjanie wypalili ten dom w 1945 r. Piekarnia funkcjonowała do lat 90.tych.
9. Konietzko Helene, później Mandola – Oppelnerstr. (A. Struga). Należała do Opola.Funkcjonowała długo po wojnie. Mandola wyjechał do Niemiec. Parterowy budynek, przez lata opuszczony i walący się, został później zburzony.
10. Platzek Hans
11. Slowik Leo – Wilhelmstr. 74 (Jagiellonów). Piekł i sprzedawał tylko chleb wiejski (landbrot). Był konkurencją dla piekarzy.
12. Zgolik – Gr. Strelitzerstr. 7 (dziś Braci Kowalczyk). Piekarnia-cukiernia, Bäckerei-Konditorei. Po śmierci męża sprzedała piekarnię Grondysowi (początek lat 50.tych). Obecnie najemcą piekarni jest Ryszard Konfisz.

SKŁADY WĘGLOWE

1. Galgon Hans – Wilhelmstr. 49 Lager: Vogtstr. 24 (Jagiellonów), skład: ul. Katowicka). Sprzedawał węgiel, koks, brykiety, materiały budowlane.

2. Mosch Robert – Gr. Strelitzerstr. 19 (dziś Braci Kowalczyk, przy ul. Gomołów)

3. Niedziela Franz – Wilhelmstr. 12 (Jagiellonów)

4. Piechatzek Franz – Bahnstr. 1 (Mieszka I). Dom z czerwonej cegły na rogu ul. Chrobrego. Obecnie jedno z mieszkań zaadaptowano na zakład fryzjerski.Żona Piechatzka była siostrą Lorenza Mrochenia. Soppa był właścicielem domu. Byli również właścicielami magla na ul. Kazimierza Wielkiego.

INNE SKLEPY I WARSZTATY

1. Bieniara Alfred – Bergstr. 6 (Kazimierza Wielkiego). Sklep z rowerami i częściami. Bieniara Alfred po wojnie wyjechał do Niemiec a synowie – Józef i Helmut w 1956 r. Współcześnie przez wiele lat zakład mechaniczny L. Szczepańskiego. Obecnie zaniedbany, stoi pusty. Miasto wystawiło budynek do przetargu.
2. Buhl Teo – Groschowitzerstr. 14 (Aleja Przyjaźni za WDK w podwórku). Materiały budowlane. Po wojnie skup zboża GS. Buhl wykupił dodatkowo na skład materiałów budowlanych działkę przy Al. Przyjaźni 20. Po wyjeździe Buhla do Niemiec kowal Kurpiers odkupił tę działkę. Kowal przez wiele lat na tym palcu miał rupieciarnię. Obecnie, sąsiadujący rolnik Chudala kupił i powiększył swoje zaplecze rolnicze.
3. Buhl Franz – Sandstr. (Ostroroga). Mistrz szewski.
4. Czaja Josef – Gr. Strehlitzerstr. 46 (dziś Braci Kowalczyk). Sklep z rowerami, części do rowerów – naprawa, wózki dziecięce. Jeszcze do niedawna było widoczne wejście do sklepu i witryna.
5. Filla – Querweg / Gr. Strehlitzerstr. (Tuwima / róg Braci Kowalczyk). Baugescheft, (pierwszy dom po lewej).
6. Giesa Peter – Mistrz krawiecki – Groschowitzerstr. 47 (Al. Przyjaźni). Sklep z garderobą męską.
7. Hampel Heinrich Elektromeister – Groschowitzerstr. 39 (Al. Przyjaźni). Warsztat radiowo-elektryczno-instalacyjny. Wynajmował pomieszczenie na podwórku u Widery (dzisiaj rodzina Ignac).
8. Hennek Georg – Oppelnerstr. 9 (Walecki). Foto – Anstalt, Zakład fotograficzny.
9. Hoffmann Paul – Oppelnerstr. (Walecki). Ogrodnictwo. Na cmentarzu żydowskim był ogrodnikiem, tam też miał mieszkanie. Miał ogród tam gdzie obecnie znajduje się pawilon handlowy „Rolnik” (ul. Braci Kowalczyk).
10. Hoppe Josef – Osfaldstr. 18 (Londzina). Tapezierermeister. Po wojnie Spółdzielnia szewska, sklep tapicerski, obecnie nic.
11. Konig Karl – Oswaldstr. 13 (Londzina). Obuwie i zakład szewski.
12. Kornek Urban Inh. Josef Kornek (syn) – Groschowitzerstr. 4 (Al. Przyjaźni). BAUAUSFUHRUNGEN, BAUBERATUNGEN, Mauerermeister, inż. Urban Kornek – Bauunternehmer, wieloletni członek rady parafialnej, zmarł dn. 31.10.1927 r.
    Josef Kornek – członek SV 1912 (drużyna piłkarska z NWK) 89 lat obchodził 21.12.1991r.
13. Kurtz Johann  –  Wilhelmstr. 94 (Jagiellonów). Przedstawicielstwo firmy ubezpieczeniowej z Raciborza: „St. Josefs-Werk”. Zastępca kościelnego Alberta Poliwody. Ślusarz.
14. Myschliwczyk Wilhelm – Groschowitzerstr. (Al. Przyjaźni). Zakład szewski.
15. Nogossek Georg – Malermeister – Eichendorffstr. 1 (Minkusa). Usługi malarskie.
16. Rothkegel – Bahnstr. 12 (Mieszka I). Glasmalerei – Malowanie na szkle. Również w latach 80 i 90.tych ta sama branża. Obecnie Serwis RTV „Elektroklinika”.
17. Serwotka Albert – Wilhelmstr. (Jagiellonów). Schneidermeister – mistrz krawiecki.
18. Twardawski Richard – Malermeister – Schubertstr. 28 (Paderewskiego). Usługi malarskie. Zmienił nazwisko na Hartwig.
19. Walochnik Gabriel – Wilhelmstr. 72 (Jagiellonów). Sklep z rowerami. Po wojnie sklep metalowy – wiadra, łopaty, grabie itp., później zakład naprawy telewizorów. Następnie studio fotograficzne. Obecnie harcówka ZHR „Willa Skauta”
20. Filia banku z Opola – Wilhelmstr. 41, z prawej strony gospody Sdzuya – tam gdzie obecnie znajduje się apteka Jarosława Horzeli.

B. Dziechel   Adressbuch z 1909 r.:    Erste Oppelner Zementwaren Fabrik,                              Adressbuch z 1934 r.: Beku, Beton und Kunststeinindustrie – Bolkostr.16, (Marka z Jemielnicy). Rodzinny grobowiec na cmentarzu w NWK. (z prawej strony kaplicy). Podobno pochowano tam tylko jedną osobę z tej rodziny.

Magiel był dawniej na Bergstr. (obecnie K. Wielkiego), Wilhelmstr. 8 (ul. Jagiellonów) u Okonia,  oraz Groschowitzerstr. 71 (Al. Przyjaźni) u Hennka. Ostatni, elektryczny magiel w NWK funkcjonował u Rzeszowskich na ul Jagiellonów 39 (w dawnym sklepie mięsnym) do przełomu wieków XX/ XXI.

Kuźnie: Przy Alei Przyjaźni 20 (rozwidlenie ul. Jagiellonów) pamięta jeszcze wielu mieszkańców NWK., ponieważ jako jedyna funkcjonowała do lat osiemdziesiątych. W listopadzie 1999 r. kuźnia ostatniego kowala Pawła Kurpiersa (zmarł w 1993 r. w wieku 87 lat) została wyburzona i dzisiaj zostały po niej tylko stare zdjęcia. Wcześniej – przed II wojną światową były jeszcze kuźnie Świerca przy Karlstr. (Obecnie Eichendorffa) oraz przy Wilhelmstr. 43 (Jagiellonów). 

ZAKŁADY FRYZJERSKIE

1. Georg Kroll  (pocztówka z 1910 r.),później Georg Chudalla – Oppelnerstr. 9 (Walecki).
2. Hylla – Gr. Strehlitzerstr. 29 (ul. Braci Kowalczyk). W tym samym budynku gdzie była gospoda Roberta Schury,wejście było od ul. Jagiellonów. Po wojnie również fryzjer – Goniwiecha (mieszkał na ul. Chrobrego). Później, krótko inny fryzjer w latach 70.tych a następnie sklep z chemią gospodarczą, a na koniec część sklepu z antykami. Obecnie Budynek pięknie wyremontowany mieści biura firmy Euro Consulting.
3. Klimek Johann – Bergstr. 6 (Kazimierza Wielkiego). Strzyżenie 0,50 Pfg. Funkcjonował jeszcze po wojnie (dziś zamurowane drzwi z prawej strony wejścia).
4. Kuban – Gr. Strehlitzerstr. 14 (ul. Braci Kowalczyk). Tam gdzie była restauracja Jendralskiego. Budynek spalony przez Rosjan w 1945 r.
5. Ruschin – Groschowitzerstr. (Al. Przyjaźni). Mistrz fryzjerski.
6. Tschipke Heinrich (Ewangelik) – Wilhelmstr. 50/róg Korfantyweg (Jagiellonów)  dom przy kapliczce). Był również dentystą bez zawodu.
7. Warzitz Franz – Groschowitzerstr. 12 (Al. Przyjaźni). Mistrz fryzjerski.
8. Karl Nitsche Barbier & Friseur, Wilhelmstr. 4 (Jagiellonów). Obecnie Filia nr 6 Miejskiej Biblioteki Publicznej.

”W czasie wkroczenia Rosjan w naszej dzielnicy spaliło się około 25 domów. Za jednym zamachem od Rosjan spalone zostały : Restauracja Jendralskiego, zakład fryzjerski Kubana oraz dom mieszkalny rolnika Simona Schwierz. Prawdopodobnie było to Rosjanom wskazane oraz naskarżone od jednej kobiety z Ukrainy, która u Schwierza w czasie wojny służyła”. (z relacji A. Mrochenia).

STOLARNIE

1. Labisch Franz, później syn August – Wilhelmstr. 38, prawa strona wewnętrznej uliczki (Jagiellonów). Najstarszy zakład stolarski w NWK.Franz Labisch był wykonawcą ławek i podestów pod ołtarze w kościele (w pierwszej, długiej ławce jest rzeźbiona inskrypcja). Syn August został zastrzelony 26.01.1945 r. przez Rosjan. Grób na cmentarzu. Rzeźbione krzyże nagrobne A. Labischa i P. Massny wykonał syn Labischa. Labisch w  latach 30.tych wybudował dom na Josefstr. (Solskiego).
2. Kiernikowski & Schmechta – Wilhelmstr. 36 uliczka wewnętrzna, dom po lewej stronie (Jagiellonów). Bau und Mobeltischlerei.
3. Kiernikowski & Mrocheń – Wilhelmstr. 36 (Jagiellonów). Bau und Mobeltischlerei. “W jesieni 1935 mój brat swój zakład zamknął i dołączył się do Kiernikowskiego. Firma ta nazywała się później Kiernikowski u. Mrocheń. Pan Schmechta był już bardzo chorowity, oprócz tego miał w piersi jeszcze z I wojny światowej jedna wędrująca kulka, jak ona do serca doszła, było to w 1940 r., to on zmarł, mając 48 lat. Zakład ten miał specjalizacja na Sarg- Bau- i Mobeltischlerei. Był to jednopiętrowy budynek, na parterze było 10 stolarskich obrabiarek, natomiast na I piętrze znajdowały się warsztaty stolarskie (Hobelbank). Pracowało tam około 6 czeladników, oraz 8 uczniów. Jednotygodniowy czas pracy wynosił 46 godzin. Pan Kiernikowski był tam jako lokator, wobec tego musiał Pani Schmechtowej miesięczny czynsz płacić. Dopiero po wojnie pan Kiernikowski sobie działkę wykupił i dla siebie mały domek wybudował. W latach 60. pan Kiernikowski zmarł a jego rodzina później wyjechała do RFN. Dom ten znajduje się przy ul. Kilińskiego, tam gdzie się teraz znajduje Auto-Serwis (Gil). Ja to wszystko napisałem, bo był to mój zakład nauki. Brat Józef zginął w 1943 r. pod Stalingradem. Relacja Mrocheń Alojzy”.
4. Klimek Wilhelm (Poległ na wojnie) – Gr. Strehlitzerstr. 32 (Braci Kowalczyk). Dziś nie istnieje.
5. Kurpiers – Schulstr. (Szczeszyńskiego). Tam gdzie do niedawna był hotel pielęgniarek (Dziś mieszkania).
6. Mehl Josef Schiffsbaumeister – Fabrikstr. (ul. Graniczna tam gdzie LOK). Mobel und Bautischlerei. Mieszkał na Bolkostr. 16 (Struga). Zarządzał promem na wyspę Bolko, który znajdował się przy ul. Kowalskiej (wtedy Fährweg). Handlował również piaskiem i żwirem.
7. Mrocheń Josef – Wilhelmstr. 77 (Jagiellonów). Starszy brat Alojzego Mrochenia. W latach 1930-1935 działał samodzielnie. Zatrudniał 4 czeladników. Jesienią 1935 r. Josef Mrocheń utworzył spółkę z Kiernikowskim (Kiernikowski & Mrocheń).
8. Przywara Franz – Oppelnerstr. 1 (Marka z Jemielnicy). Na terenie obecnego zakładu „Nutricia”.
9. Smieja Richard – Josefstr. 31 (Solskiego). Po wojnie jeszcze funkcjonował. Następnie Bela – wyrób trumien. Po śmierci ojca, zakład stolarski prowadził syn. Dziś nie funkcjonuje.

 RESTAURACJE

1. Holitzner Josef, wcześniej A. Steiner – Groschowitzerstr. 12 (Al. Przyjaźni). Obecnie WDK.  
    Gasthaus „Zur Hoffnung” Sala taneczna i ogródek piwny.Holitzner zmarł 05.08.1977 r. w   wieku 83 lat w Cloppenburgu. Był to lokal patronacki „Sportverein 1912” (związek sportowy) i Turnverein „Eiche” (związek gimnastyczny).

2. Jendralski Felix – Gr. Strehlitzerstr. 14 (Braci Kowalczyk). Gaststätte „Zur  Gerechtigkeit“. Sala taneczna. Spalona przez Rosjan w 1945 r. Na tym miejscu powstał w latach 70 pawilon handlowy. Obecnie sklep motoryzacyjny.

3. Kurpiers S. – Wilhelmstr. 4 (Jagiellonów). Gospoda u Kurpiersa. Duża kamienica. Jedna połowa była Kremsera (prawa, nr 6), druga (nr 4) Kurpiersa. Kurpiers był kapitanem wojskowym.

4. Fritz Milde – Oppelnerstr. 9 (Walecki). Fritz Milde’s Gasthaus „Rumanien” la drum de fer (Gospoda „Rumunia” przy kolei żelaznej ). Po wojnie w tym miejscu była świetlica Opolskiej Fabryki Kawy. Później, przez wiele lat zaniedbana kamienica. Dziś prawa strona kamienicy wyburzona a pozostała odnowiona.

   5. Nowak Paul – Groschowitzerstr. 38 (Al. Przyjaźni/róg Narutowicza). Gasthof „Zum Deutschen Kaiser”, w latach 30.tych przemianowana na Gasthaus „zur Frohen Laune”. Sala taneczna, ogródek piwny z altaną, kręgielnia. Po śmierci Paula w 1927 r. , żona – Meta Nowak przejęła restaurację i prowadziła ją do II wojny światowej. Członkowie OSP z NWK spotykali się u Mety Nowak po ćwiczeniach. Po wojnie budynek należał do cementowni Bolko. W miejscu gospody po wojnie były „Konsumy” dla cementowni (sklep spożywczy i żywność na kartki. 1945-1946 r.), później była świetlica cementowni Bolko (do 1958 r.). Kierownikiem świetlicy był pan Mainka z ul. Puszkina. Następnie powstał sklep spożywczy PSS, który funkcjonował wiele lat. Później sklep zlikwidowano, wejście zamurowano i zaadoptowano na mieszkanie. Na cmentarzu jest grób męża Paula Nowaka zmarłego 10.04.1927 r. Nagrobek został przeszlifowany i  dziś widnieje na nim rodzina Nolepa.

   6. Schura Robert – Gr. Strehlitzerstr. 29 (Obr. Stalingradu). Gasthaus „Zur Scharfen Ecke“. W reklamie z 1930 r. Nazwa Gasthaus „Zur Apotheke“(?). Po wojnie przez wiele lat gospoda  „Popularna“ później „Bolko“. Przez klika lat kawiarnia „U Marka”, później sklep „Antyk”. Dom    powstał w 1906 r. Po 1990 r. przez lata opuszczony. Obecnie pięknie odrestaurowany mieści biura firmy Euro  Consulting.

7. Sdzuy Josef, później Alois (ur. 02.04.1895, zm. tragicznie 26.01.1945) – Wilhelmstr. 41 (Jagiellonów). „Central Gasthaus”.  Sala taneczna ze sceną teatralną. Przed wojną odbywały się seanse filmowe. W tej restauracji odbywały się najważniejsze wydarzenia dotyczące życia parafialnego i szkolnego w tej miejscowości. Właściciel „postury chłop” zastrzelony przez Rosjan (A.Mrocheń). Syn Joachim wyjechał do Niemiec. Grób ostatniego właściciela gospody znajduje się na cmentarzu komunalnym w NWK. Jeszcze po wojnie chodziło się na tańce do Sdzuya, chociaż gospodę nazywano „PPR” a prowadził ją Franz Klimek z żoną (z ul. Jagiellonów). W maju 1953 r. otwarto w tym miejscu kino II kategorii na 255 miejsc siedzących o nazwie „Bolko”, które służyło nie tylko mieszkańcom dzielnicy do końca lat 80.tych. Obecnie mieści się tu pierwsza  siłownia w Opolu „Spartakus”.

8. Wilhelm Lippok (ok. 1910 r.), następnie Sosnitza. W 1936 r. restaurację i jedno mieszkanie na piętrze w tej kamienicy kupił Georg i Else Stiebler za 68 tyś. RM – restaurację a mieszkanie za 3 tyś RM. – Groschowitzerstr. 36 (Al. Przyjaźni). Gasthaus i hotel „Zur Goldenen Sonne”. Sala taneczna, ogródek piwny i sala bilardowa. W 1945 5 r. Rodzina Stiebler z trzema córkami i synem Manfredem w 1945 r. musiała emigrować przed “wyzwolicielami” do Niemiec. Po wojnie, przez wiele w miejcu dawnej eleganckiej restauracji funkcjonował bar „Pod Przystankiem“. Od 1990 r. restauracja „Kwant“ Wiesławy i Emiliana Wasyliszyn. Do 1998 r. dzierżawa, następnie własność. Od pandemii lokal nieczynny, wystawiony na sprzedaż. 

Gasthaus Lempart. Groschowitzerstr. ecke Schulstr. (Reklama z 1939 r). Czy chodzi o Gasthaus “Zur Goldenen Sonne”, czy o gospodę Mety Nowak przy Groschowitzerstr. 38?

9. Woschek Alexander – Oppelnerstr. 2 (Walecki). Gasthaus „Zur Gemutlichkeit”.  Sala taneczna. Woschek – powstaniec śląski, po wojnie skórki sprzedawał.  

10.  V. Kehr, „Bolko–Insel Restaurant. Na wyspie Bolko, która administracyjnie należała do NWK, z tarasem i ogródkiem restauracyjnym. Posiadała ok. 2000 miejsc siedzących. Dziś nie ma śladu po restauracji.

---

Restauracje